Logistics Đường Biển, Hàng Không, Đường Bộ – Nên Chuyên Sâu Vào Đâu?

1. Vì sao phải lựa chọn chuyên sâu trong ngành logistics?

1.1. Logistics không còn là lĩnh vực phụ trợ

Trong thế kỷ 21, logistics không đơn thuần là dịch vụ phụ trợ mà đã trở thành một ngành kinh tế mũi nhọn, đóng vai trò quyết định trong khả năng cạnh tranh của quốc gia, doanh nghiệp và cá nhân. Các chuyên gia đánh giá rằng logistics là “hạ tầng mềm” của nền kinh tế, ảnh hưởng trực tiếp đến chi phí vận hành, tốc độ phản ứng thị trường và trải nghiệm khách hàng.

1.2. Đòi hỏi nhân lực chuyên sâu, đa kỹ năng

Sự phát triển nhanh chóng của các chuỗi cung ứng toàn cầu, cùng với áp lực từ chuyển đổi số và tự động hóa, khiến thị trường lao động logistics ngày càng yêu cầu kỹ năng chuyên sâu, khả năng phân tích và hiểu rõ từng mảng nhỏ trong ngành. Việc hiểu toàn diện cả 3 phương thức vận tải là cần thiết, nhưng lựa chọn chuyên sâu vào một lĩnh vực cụ thể sẽ giúp:

• Xây dựng lộ trình phát triển nghề nghiệp vững chắc.
• Nhanh chóng tích lũy kinh nghiệm, trở thành chuyên gia.
• Tạo sự khác biệt và lợi thế cạnh tranh trong tuyển dụng và thăng tiến.

2. Logistics Đường Biển – “Xương sống” của thương mại toàn cầu

2.1. Vai trò cốt lõi

Thực tế hiện nay hơn 80–85% tổng khối lượng hàng hóa toàn cầu được vận chuyển bằng đường biển. Đây là phương thức vận tải không thể thay thế trong chuỗi cung ứng nguyên vật liệu thô, hàng nặng, cồng kềnh, không yêu cầu tốc độ cao. Đặc biệt trong các ngành như:

• Nông – lâm – thủy sản xuất khẩu.
• Khoáng sản, hóa chất.
• Hàng tiêu dùng, điện tử gia dụng, máy móc công nghiệp.

2.2. Hệ sinh thái logistics đường biển

Phát triển nghề nghiệp trong mảng này không chỉ giới hạn ở hãng tàu. Một hệ sinh thái rộng lớn gồm:

• Doanh nghiệp giao nhận – forwarding.
• Công ty logistics tích hợp (3PL, 4PL).
• Cảng biển và dịch vụ hậu cần cảng.
• Hải quan, đại lý vận tải, công ty khai báo…

2.3. Cơ hội nghề nghiệp & yêu cầu

Cơ hội nghề nghiệp:

• Chuyên viên khai thác tàu, booking, quản lý container, chứng từ.
• Làm việc tại cảng (tác nghiệp cảng biển, ICD).
• Vận hành hệ thống vận tải quốc tế từ Việt Nam đi Mỹ, EU, Nhật, Trung…

Yêu cầu kỹ năng:

• Am hiểu incoterms, HS code, biểu thuế nhập khẩu – xuất khẩu.
• Thành thạo các hệ thống: VASSCM, e-Manifest, VNACCS.
• Khả năng giao tiếp quốc tế, viết email chuyên nghiệp.

Thách thức:

• Phải cập nhật liên tục các quy định hải quan, biến động quốc tế (giá cước, an ninh hàng hải, chiến tranh).
• Có thể phải làm việc ngoài giờ khi tàu đến – tàu đi.

3. Logistics Hàng Không – Tăng trưởng nhanh nhờ thương mại điện tử

3.1. Đặc thù của logistics hàng không

Khác với đường biển, logistics hàng không là phương án ưu tiên cho những mặt hàng cần:

• Vận chuyển cực nhanh, không quá nặng (vì giới hạn trọng tải).
• Tính bảo mật, chính xác cao, dễ hư hỏng hoặc giá trị cao.

Ví dụ: iPhone mới ra mắt tại Mỹ, phải có mặt tại Việt Nam chỉ sau 2 ngày.

3.2. Các đơn vị chủ lực

• Hãng hàng không vận tải hàng hóa: Vietnam Airlines, VietJet Cargo, Bamboo Airways, Emirates SkyCargo, Singapore Airlines Cargo…
• Công ty khai thác logistics sân bay: SCSC, TCS (TP.HCM); ALS (Nội Bài).
• Chuyển phát nhanh quốc tế: DHL, FedEx, UPS, TNT Express.

3.3. Vị trí công việc phổ biến

• Giám sát kho hàng hóa tại sân bay (cargo terminal).
• Nhân viên xử lý vận đơn hàng không (Air Waybill – MAWB, HAWB).
• Quản lý luồng hàng, phân luồng tự động, xử lý dữ liệu bằng hệ thống EDI.

Yêu cầu cao:

• Sử dụng thành thạo tiếng Anh kỹ thuật hàng không, hiểu DGR, IATA.
• Có chứng chỉ IATA/FIATA là một lợi thế.
• Kỹ năng làm việc nhóm, xử lý áp lực cao (đặc biệt trong mùa cao điểm).

Cảnh báo: Đây là mảng có nhiều cơ hội việc làm chất lượng cao nhưng cũng có áp lực lớn về độ chính xác, tốc độ, trách nhiệm pháp lý.

4. Logistics Đường Bộ – Cầu nối nội địa và hậu cần giao hàng nhanh

4.1. Hệ thống vận tải nội địa

Tại Việt Nam, logistics đường bộ chiếm 70–75% tổng chi phí vận tải vì phù hợp với điều kiện địa lý, thói quen phân phối và kết cấu hạ tầng. Đây cũng là mắt xích quan trọng nhất trong:

• Hệ thống giao hàng TMĐT (Shopee, Lazada, Tiki, GHN, GHTK…).
• Phân phối hàng từ kho trung tâm đến đại lý bán lẻ.

4.2. Ứng dụng công nghệ mạnh mẽ

Đường bộ là phương thức dễ tích hợp công nghệ hiện đại nhất:

• Hệ thống quản lý đội xe (TMS).
• Theo dõi hành trình bằng GPS, chấm công lái xe tự động.
• AI phân tích dữ liệu giao hàng, tối ưu tuyến đường.

4.3. Việc làm đa dạng

• Nhân viên điều phối đơn hàng, quản lý tuyến, vận hành kho trung tâm.
• Giám sát đội xe, xử lý sự cố giao hàng (kẹt xe, khách vắng, đổi địa chỉ…).
• Quản lý đối tác giao nhận (3PL), kiểm soát KPI giao hàng.

Đặc điểm hấp dẫn:

• Dễ tiếp cận với sinh viên mới ra trường, hoặc người muốn khởi nghiệp logistics.
• Mức lương trung bình nhưng tăng trưởng theo năng lực và kinh nghiệm thực tế.
• Phù hợp với người thích “đi hiện trường”, năng động và linh hoạt.

5.So sánh chuyên sâu ba lĩnh vực logistics chính

Tiêu chí	Đường biển	Hàng không	Đường bộ
Thời gian vận chuyển	7–40 ngày (tùy tuyến)	1–3 ngày (nội địa – quốc tế)	1–3 ngày (nội địa)
Chi phí vận tải	Thấp nhất (tính theo mỗi tấn/km)	Cao nhất	Trung bình
Yêu cầu tiếng Anh	Trung bình – cao	Rất cao	Trung bình
Tính ổn định thị trường	Dễ bị ảnh hưởng bởi biến động quốc tế	Ổn định, tăng trưởng mạnh	Bền vững, dựa vào thị trường nội địa
Khả năng làm gần nhà	Chỉ nếu ở gần cảng biển	Chỉ nếu ở gần sân bay	Có thể làm ở bất kỳ địa phương nào
Phù hợp với người mới	Có, nếu có mentor, đào tạo kỹ	Khó hơn nếu chưa có kinh nghiệm	Rất phù hợp để khởi đầu sự nghiệp

6. Lời khuyên định hướng chuyên sâu

6.1. Tư duy lựa chọn

• Không có lựa chọn đúng hay sai, chỉ có lựa chọn phù hợp.
• Hãy xem xét đồng thời:
  • Sở thích cá nhân (thích phân tích hay hiện trường?).
  • Điều kiện địa lý (gần cảng, sân bay hay đô thị logistics).
  • Năng lực ngoại ngữ và công nghệ.
  • Mục tiêu dài hạn: trở thành chuyên gia vận hành, nhà quản lý, hay khởi nghiệp?

6.2. Các hướng phát triển tiềm năng

• Quốc tế hóa nghề nghiệp: nên chọn logistics đường biển hoặc hàng không, tập trung học tiếng Anh chuyên sâu, thi chứng chỉ FIATA, IATA, ICDL.
• Phát triển nội địa – khởi nghiệp: chọn đường bộ, học thêm về quản lý vận tải, CRM, mô hình 3PL/4PL.
• Vận tải đa phương thức: Hướng đến các vai trò quản lý chuỗi cung ứng, cần nắm tổng thể cả ba phương thức, phối hợp giữa container – truck – máy bay.

 

Logistics không đơn thuần là nghề “vận chuyển hàng hóa”, mà là ngành khoa học ứng dụng, công nghệ và quản trị hệ thống phức tạp. Việc lựa chọn chuyên sâu vào một nhánh (đường biển, hàng không hay đường bộ) là bước đi cần thiết để tạo nền tảng vững chắc cho sự nghiệp. Mỗi hình thức vận tải đều có ưu – nhược điểm riêng, nhưng đều là những mắt xích không thể thiếu trong nền kinh tế hiện đại.

Lựa chọn chuyên sâu, nhưng đừng ngừng học hỏi đa lĩnh vực. Thành công trong logistics không đến từ kiến thức hẹp, mà từ sự kết hợp giữa chuyên môn, công nghệ, kỹ năng phân tích, ngoại ngữ và khả năng thích ứng.