Trong bối cảnh công nghệ số phát triển mạnh mẽ, khởi nghiệp online không còn là khái niệm xa lạ mà đã trở thành xu hướng phổ biến, đặc biệt đối với giới trẻ. Với lợi thế về chi phí thấp, dễ tiếp cận thị trường và tận dụng tốt kiến thức ngành học, sinh viên các ngành Logistics – Chuỗi cung ứng, Thương mại điện tử và Marketing điện tử đang có nhiều cơ hội thực tế để thử sức trong lĩnh vực này.
Tuy nhiên, khởi nghiệp online cũng ẩn chứa nhiều thách thức nếu không được chuẩn bị kỹ càng. Vậy sinh viên cần làm gì để không chỉ bắt đầu mà còn phát triển mô hình kinh doanh bền vững?
1. Hiểu rõ khách hàng và thị trường mục tiêu
Khách hàng là “kim chỉ nam” của mọi quyết định kinh doanh. Sinh viên khởi nghiệp cần xây dựng tư duy “khách hàng là trung tâm” bằng việc tìm hiểu sâu sắc:
- Hành vi tiêu dùng: khách hàng thường online vào khung giờ nào? Họ thích xem nội dung bằng hình ảnh, video hay text? Họ có xu hướng ra quyết định mua nhanh hay cần tham khảo nhiều nguồn?
- Tâm lý tiêu dùng theo thế hệ: Gen Z có xu hướng mua hàng theo xu hướng, bị ảnh hưởng bởi KOLs/KOCs, trong khi Gen Y (Millennials) quan tâm đến giá trị bền vững và dịch vụ hậu mãi.
Ví dụ cụ thể: Nếu bạn kinh doanh sản phẩm “dụng cụ học tập sáng tạo” thì thị trường mục tiêu có thể là học sinh cấp 2, 3 và sinh viên. Nhóm này ưa thích hình ảnh bắt mắt, giá cả hợp lý, và thường tìm sản phẩm trên TikTok Shop, Shopee. Do đó, content cần trẻ trung, tốc độ phản hồi nhanh và giá cả minh bạch.
2. Lập kế hoạch kinh doanh cụ thể
Kế hoạch là “bản đồ” dẫn dắt mọi bước đi trong hành trình khởi nghiệp. Một kế hoạch kinh doanh hiệu quả nên có các yếu tố sau:
- Mục tiêu rõ ràng: Ví dụ trong 6 tháng đầu tiên, mục tiêu là xây dựng thương hiệu và đạt 100 đơn hàng/tháng.
- SWOT: Đánh giá điểm mạnh (kiến thức ngành, khả năng sáng tạo), điểm yếu (thiếu vốn, chưa có kinh nghiệm), cơ hội (xu hướng TMĐT phát triển, chi phí quảng cáo rẻ), và thách thức (cạnh tranh gay gắt, chính sách vận chuyển).
- Chiến lược Marketing: Ưu tiên các nền tảng miễn phí (organic marketing), tận dụng TikTok, Facebook reels, hoặc micro-influencers phù hợp với tệp khách hàng.
- Tài chính: Thiết lập bảng dự báo dòng tiền, điểm hòa vốn (break-even point), xác định chi phí ẩn (đổi trả, lỗi sản phẩm, chiết khấu).
Lưu ý: kế hoạch càng cụ thể, bạn càng dễ đo lường hiệu quả và điều chỉnh kịp thời khi thị trường thay đổi.
3. Vận hành kinh doanh trên đa nền tảng
Đa kênh không chỉ là xu hướng mà là chiến lược sinh tồn:
- TikTok: thu hút khách hàng bằng video ngắn, trend nhanh, nội dung giải trí.
- Instagram: nơi lý tưởng để xây dựng hình ảnh thương hiệu và tạo dựng cộng đồng.
- Shopee/Lazada/Tiki: nền tảng để xử lý đơn hàng, giao hàng và thanh toán tự động.
- Zalo/Telegram: chăm sóc khách hàng trung thành, gửi khuyến mãi trực tiếp.
Cần trang bị: kỹ năng quản lý nội dung, phân tích dữ liệu từng nền tảng, sử dụng các công cụ hỗ trợ như chatbot, phần mềm quản lý đơn hàng đa kênh (ví dụ: KiotViet, Sapo).
4. Quản lý chuỗi cung ứng và dịch vụ khách hàng
Logistics là yếu tố sống còn. Sản phẩm tốt nhưng giao hàng trễ hoặc đổi trả rườm rà sẽ khiến khách hàng “một đi không trở lại”.
Sinh viên ngành Logistics có lợi thế lớn:
- Lập sơ đồ chuỗi cung ứng: từ nhà cung cấp → kho trung gian → người giao hàng → người nhận.
- Tối ưu kho bãi: có thể chọn mô hình dropshipping, kho thuê, hoặc kho tại nhà.
- Giao hàng: hợp tác với các đơn vị giao hàng linh hoạt như Giao hàng tiết kiệm, Ahamove, J&T; sử dụng API để tự động hóa cập nhật trạng thái đơn hàng.
Dịch vụ khách hàng: tạo FAQ, hệ thống phản hồi tự động, chăm sóc sau mua bằng cách gửi email cảm ơn, chương trình tích điểm.
5. Phát triển năng lực cá nhân và tư duy kinh doanh
Khởi nghiệp là môi trường rèn luyện tổng hợp các kỹ năng:
- Giải quyết vấn đề: làm sao xử lý tình huống hàng hoàn liên tục? Khách bom hàng?
- Kỹ năng làm việc nhóm: nếu có nhóm khởi nghiệp cùng, cần phân chia vai trò rõ ràng, dùng công cụ quản lý công việc như Trello, Notion.
- Khả năng học hỏi: liên tục cập nhật các công cụ mới (AI hỗ trợ thiết kế, viết content, phân tích hành vi khách hàng).
Tham gia sân chơi thực tế: cuộc thi khởi nghiệp, hackathon TMĐT, CLB chuyên ngành giúp bạn có mentor, phản biện ý tưởng, và dễ tiếp cận các nguồn vốn hỗ trợ khởi nghiệp.
6.Biết cách xây dựng thương hiệu cá nhân và thương hiệu sản phẩm
Thương hiệu cá nhân tạo ra lợi thế cạnh tranh không thể sao chép. Người mua không chỉ mua sản phẩm, họ “mua từ bạn” – niềm tin, câu chuyện và trải nghiệm.
- Hãy xuất hiện có chiến lược: mỗi bài đăng, video, phản hồi đều phải đúng với hình ảnh thương hiệu (năng động, thân thiện, chuyên nghiệp…).
- Chia sẻ hành trình: từ lúc bạn lên ý tưởng, gặp khó khăn, cho đến khi có đơn hàng đầu tiên – tất cả đều là content quý giá.
- Gắn kết với chuyên môn: nếu bạn là sinh viên ngành logistics, hãy chia sẻ cách bạn tính toán chi phí giao hàng hợp lý – điều đó giúp tăng độ tin cậy và sự khác biệt so với người bán khác.
Khởi nghiệp online là cơ hội lớn nhưng cũng là một cuộc chơi đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng và tinh thần học hỏi không ngừng. Với những kiến thức đã học, kết hợp với tinh thần dấn thân và sáng tạo, sinh viên các ngành Logistics – TMĐT – Marketing điện tử hoàn toàn có thể tự tin biến ý tưởng thành hiện thực. Không cần chờ đến khi tốt nghiệp – ngay từ hôm nay, bạn đã có thể bắt đầu hành trình kinh doanh của riêng mình.